Słownik pojęć
Ablacja
Oddzielenie lub usunięcie. Ablacja zmian endometrialnych w obrębie jamy brzusznej.
Aborcja (ronienie)
- aborcja spontaniczna: samoistne poronienie podczas pierwszych 20 tygodni ciąży.
- aborcja nawykowa: kiedy dochodzi do trzech lub więcej poronień.
- aborcja niekompletna: aborcja, po której w macicy zalega część tkanek.
- aborcja indukowana (wywoływana): procedura mająca na celu zakończenie ciąży zanim płód może sam przetrwać.
- zagrożenie ronieniem: plamienie lub krwawienie we wczesnym stadium ciąży, które może przejść w aborcję spontaniczną.
ACA (Anticardiolipin Antibodies)
Przeciwciała Antykardiolipinowe – Przeciwciała skierowane przeciw kardiolipinom. Są jedynmi z antyfosfolipidowych grup przeciwciał. Najczęściej rozpoznawany i testowany jako czynnik immunologiczny. Około 80% pacjentów, u których stwierdzono przeciwciała antyfosfolipidowe stwierdza się rownież przeciwciała antykardiolipinowe, a pozostałych 20% co najmniej jeden z pozostałych sześciu przeciwciał antyfosfolipidowych.
ACTH (Adrenal Corticotropic Hormone)
Hormon produkowany przez przysadkę mózgową stymulujący gruczoły nadnerczy. Wysoki poziom we krwi może powodować niepłodność.
Adenomyosis
Penetracja i rozrost tkanki endometrium do środkowej, mięśniowej warstwy ściany macicy (myometrium) nazywane jest adenomyoza (adenomyosis) lub wewnętrzną endometriozą.
Aglutynacja
Zlepianie się drobnych elementów razem. Plemniki mogą aglutynować z powodu infekcji, stanu zapalnego lub obecności przeciwciał.
AH, AZH
Zobacz Assisted Hatching
AI (Artificial Insemination)
Zobacz Sztuczne Zapłodnienie.
AID (Artificial Insemination Donor)
Inseminacja nasieniem dawcy.
AIH (Artificial Insemination Homologous/Husband)
Inseminacja nasieniem partnera.
Akrosom
Cześć główki plemnika zawierająca enzymy, które pozwalają na penetrację otoczki komórki jajowej i w konsekwencji jej zapłodnienie.
Amenorrhea
Brak miesiączkowania. Pierwszorzędna amenorrhea dotyczy kobiet, które nigdy nie miesiączkowały. Drugorzędna amenorrhea dotyka kobiety, które już miesiączkowały lecz u których nie występuje przez sześć lub więcej miesięcy.
Amniocenteza (Amniocentesis)
Zabieg pobrania wód płodowych (zawierających komórki płodu) w celu zbadania wad genetycznych płodu.
ANA (Anti-nuclear Antibodies)
Przeciwciała Przeciwjądrowe. Skierowane przeciwko normalnym komponentom jądra komórkowego. Mogą być obecne w przebiegu wielu chorób immunologicznych takich jak lupus, artretyzm rematoidalny i niektórych kolagenoz oraz u około 1% zdrowych ludzi. U kobiet dotkniętych przez lupus mogą one przedostawać się drogą łożyskową do płodu wywołując chorobę serca.
Androgeny
Męskie hormony płciowe takie jak testosteron czy DHEAS (Dehydroepiandrosterone Sulfate).
Androgeny Nadnerczy (Adrenal Androgens)
Hormony męskie produkowane przez gruczoł nadnercza, które obecne w nadmiarze mogą prowadzić do problemów z płodnoscią zarówno u meżczyzn jak i u kobiet. Nadmiar androgenów u kobiet może prowadzić do wytworzenia się męskich drugorzędnych cech płciowych i zahamowanie produkcji LH i FSH przez przysadkę mózgową. Podniesiony poziom androgenów może występować u kobiet z policystycznymi jajnikami albo z guzem w przysadce mózgowej, nadnerczu lub jajniku. Może być także powiązany z nadmiernym poziomem prolaktyny.
Androlog
Lekarz specjalista zajmujący się zagadnieniami męskiej płodności.
Aneuploidyzm (Aneuploidy)
Posiadanie nieprawidłowej liczby chromosomów.
Anovulation
Brak owulacji (jajeczkowania).
Antybody (Antibodies)
Zobacz Przeciwciała.
Antygen
Substancja powodująca produkcję przeciwciał (antybody).
AOA, AVA (Antiovarian Antibodies)
Przeciwciała Przeciwjajnikowe. Skierowane są przeciwko ważnym czynnym miejscom w jajniku takim jak np. komórki ziarniste (granulose cells) upośledzając ich funkcje.
APA (Antiphospholipid Antibodies)
Przeciwciała Przeciwfosfolipidowe (Antyfosfolipidowe). Przeciwciała, które atakują fosfolipidy. Obecność przeciwfosfolipidów (antyfosfolipidów) może wskazywać na przebiegający proces, którego wynikiem mogą być powtarzające się ronienia (recurrent pregnancy loss). Pod wpływem działania fosfolipidów dzielące się komórki utrzymują spoistość. Jest to konieczne do integracji łożyska płodowego ze ścianą macicy. Filtrują one również składniki pokarmowe z krwi matki do płodu oraz produkty metabolizmu płodu z powrotem poprzez łożysko. Wyróżniamy siedem przeciwciał przeciwfosfolipidowych: anticardiolipin (ACA), phosphoethanolamine, phosphoinositol, phosphatidic acid, phosphoglycerol, phosphoserine, oraz phosphocholine.
ART (Assisted Reproductive Technology)
Technologia (Techniki) Wspomaganego Rozrodu. Szereg procedur zastosowanych w celu uzyskania ciąży (koncepcji), podczas stosowania których pomija się stosunek płciowy.
ASA (Antisperm Antibodies)
Przeciwciała Przeciwplemnikowe. Przeciwciała produkowane są przez system immunologiczny do zwalczania obcych substancji jak np. bakterii. Przeciwciała przeciwplemnikowe przyczepiają się do plemników i unieruchamiają je powodując niezdolność do zapłodnienia. Zarówno mężczyzna jak i kobieta mogą produkować przeciwciała przeciwplemnikowe.
Asherman’s Syndrome
Zobacz Zespół Ashermana.
Aspermia
Brak plemników i nasienia.
Assisted Hatching (AH, AZH)
Otwarcie osłonki zarodka. Wykonuje się w celu ułatwienia rozrastającemu się zarodkowi (blastocyście) wydostanie się z otaczającej go osłonki i umożliwienie mu bezpośredniego kontaktu z endometrium macicy. Nie wszystkie zarodki muszą być poddane temu zabiegowi i wskazaniami do AH jest wiek pacjentki, zbyt gruba (ponad przeciętną) osłonka zarodka, wysoki stopień fragmentacji zarodków, brak ciąży w poprzedniej próbie IVF oraz użycie do transferu zarodków uprzednio zamrożonych. Jest to zabieg, który wykonuje się w dużym powiększeniu mikroskopowym przy użyciu mikromanipulatora tuż przed podaniem zarodków do macicy.
Asymptomatyczny
Zobacz Bezobjawowy.
ATA (Antithyroid Antibodies)
Przeciwciała Przeciwtarczycowe. Są to przeciwciała, które ingerują w czynności tarczycy, a przez to w normalny metabolizm. Ich obecność może być również wskaźnikiem osłabienia systemu autoimmunologicznego pacjenta.
Azoospermia
Brak plemników w ejakulacie.
- azoospermia obstrukcyjna: jest wynikiem zablokowania (lub anatomo-patologicznego braku ciągłości) reprodukcyjnych przewodów wyprowadzających plemniki z jądra (nasieniowody, najądrza, kanaliki nasienne). Produkcja plemników może być zachowana (co można stwierdzić poprzez biopsję jądra) lecz obstrukcja uniemożliwia przedostanie się plemników do ejakulatu. Najczęstszymi przyczynami azoospermii obstrukcyjnej są: wrodzony brak nasieniowodów lub pewnej ich części, stany pozapalne, operacje przepukliny lub operacyjne przecięcie nasieniowodów w celach antykoncepcyjnych (vasectomy).
- azoospermia nieobstrukcyjna: przyczyną jest mocno upośledzona lub nie istniejaca produkcja plemników.
BBT (Basal Body Temperature)
Podstawowa Temperatura Ciała. Jest to temperatura ciała mierzona w jej najniższym punkcie, zwykle rano przed wstaniem z łóżka. Wykres BBT jest używany do przewidywania wystąpienia owulacji.
Beta hCG
Test ciążowy. Test wykonywany z osocza krwi mający na celu wykrycie bardzo wczesnej ciąży. Test beta hCG zwykle odnosi się do ilosciowego oznakowania poziomu hormonu hCG, lecz czasami wykonuje się go też do stwierdzenia tylko jego obecności (tak/nie).
Bezobjawowy
Asymptomatyczny. Nie posiadający objawów.
Biopsja endometrium
Test sprawdzający niewydolność fazy lutealnej lub hyperplazję. Zabieg, w czasie którego pobierany jest z macicy wycinek endometrium do mikroskopowej analizy.
Biopsja jądra
Otwarta biopsja małej ilości tkanki jądra. Tkanka umieszczona jest w płynnym podłożu i następnie rozdrobniona na małe kawałki. Plemniki uwolnione są z kanalików nasiennych i mogą być użyte do zabiegu ICSI lub zamrożone do użycia w przyszłości.
Blastocysta
Zarodek, który rozwinął się do dnia piątego po zapłodnieniu. W tym stadium zarodek posiada dwa różne typy komórek oraz jamę blastocysty. Z komórek zewnętrznych – trofektodermy (trophectoderm) rozwinie się łożysko płodu, a z węzła zarodkowego (inner cell mass) powstanie płód. Zdrowa blastocysta powinna wykluć się z osłonki przejrzystej (zona pellucida) pod koniec dnia szóstego. W ciągu następnych 24 godzin powinna ona rozpocząć implantację (zagnieżdżenie się) do endometrium macicy.
Blastomery
Komórki zarodka powstałe z podziału zapłodnionej komórki jajowej.
Chlamydia
Częsta choroba bakteryjna przenoszona drogą płciową, która może prowadzić do stanów zapalnych w obrębie całej jamy miednicowej.
Chromosomy
Struktury w jądrach komórkowych, które są nośnikami materiału genetycznego (geny, DNA). U ludzi występuje 46 chromosomów, w połowie pochodzących z komórki jajowej i z plemnika.
Ciąża
Okres wzrostu i rozwoju płodu w macicy od zagnieżdżenia się zarodka do porodu.
Ciąża biochemiczna
Jest to ciąża, przy której hormon hCG jest oznaczony (pozytywny test ciążowy) lecz ciąża przestaje się rozwijać jeszcze przed stwierdzeniem akcji bicia serca płodu metodą USG. Jest to bardzo wczesne poronienie.
Ciąża pozamaciczna
Ciąża ulokowana i rozwijająca się poza jamą macicy, zwykle w jajowodzie. Ciąża taka zwykle prowadzi do dysfunkcji lub całkowitej utraty dotkniętego nią jajowodu.
Ciałko żółte (Corpus Luteum)
Żółto pigmentowana, gruczołowa struktura formująca się w miejscu pęcherzyka po owulacji. Produkuje progesteron, który jest odpowiedzialny za przygotowanie endometrium do implantacji zarodka.
Clomid (Clomiphene Citrate, Clostilbegyt)
Jest to lek najczęściej stosowany u pacjentek, które mają zaburzoną owulację. Działa on antyestrogennie co oznacza, że wywołuje uwolnienie przez mózg hormonów stymulujących jajniki (indukuje owulację). Pacjentki stosują clomiphene w tabletkach doustnych we wczesnej fazie estrogennej cyklu.
Dawca nasienia
Mężczyzna przekazujący swoje nasienie do użycia go do inseminacji (AID) lub do zabiegu in vitro.
Dawczyni komórek jajowych
Kobieta, która przekazuje swoje komórki jajowe innej kobiecie.
Doradztwo genetyczne
Porada oferowana przez specjalistę genetyka pacjentom chcącym rozpoznać ryzyko wystąpienia choroby dziedzicznej lub chromosomalnej u swoich dzieci.
Dysfunkcja
Upośledzone funkcjonowanie.
Dysmenorrhea
Bolesna miesiączka.
Dyspareunia
Bolesny stosunek płciowy.
Dzień 1. cyklu
Pierwszy dzień cyklu z miesiączką charakteryzującą się ciągłym krwawieniem (nie tylko plamienie). Ciągłe krwawienie powinno rozpocząć się przed południem. Jeśli po tym czasie, to dzień następny uważany jest jako dzień 1 cyklu.
Ejakulacja (wytrysk)
Akt oddania nasienia.
Ejakulat
Płynna substancja zwykle zawierająca plemniki oraz plazmę oddawane podczas wytrysku nasienia.
Elektroejakulacja
Kontrolowana, elektryczna stymulacja mająca na celu wywołanie ejakulacji u mężczyzny z uszkodzonym nerwem, który kontroluje wytrysk nasienia.
Embriolog
Naukowiec lub klinicysta zajmujący się rozwojem zarodków.
Embriologia
Nauka z dziedziny biologii zajmująca się rozwojem zarodkowym organizmów.
Embrion
Zobacz Zarodek.
Endemetritis
Stan zapalny endometrium.
Endokrynologia
Nauka o wydzielaniu wewnętrznym, gruczołach dokrewnych wytwarzających hormony, działaniu i naturze hormonów a także, o zaburzeniach wynikających z nadmiaru lub niedoboru hormonów w organizmie.
Endometrioma
Cysta jajnikowa wypełniona tkanką endometrium i krwią. Występuje wtedy gdy endometrioza atakuje jajnik.
Endometrioza (Endometriosis)
Rozrost tkanki endometrium poza jamą macicy. Tkanka ta może rosnąć na narządach rodnych lub innych organach w obrębie jamy brzusznej. Tkanka ta rozrasta się każdego miesiąca z chwilą wystąpienia miesiączki powodując zrosty i bliznowacenie dotkniętych narządów.
Endometrioza może także wpływać na owulację oraz zagnieżdżenie się zarodka.
Endometrium
Wewnętrzna wyściółka macicy, która rozrasta się i łuszczy w odpowiedzi na działanie estrogenu i progesteronu.
Estradiol (E2)
Główny estrogen produkowany przez jajniki. Odpowiedzialny jest za formowanie się żeńskich drugorzędnych cech płciowych. Podtrzymuje wzrost pęcherzyków i rozwój endometrium. W środkowej fazie cyklu wysoki jego poziom powoduje wyrzut LH z przysadki mózgowej. Jest to niezbędne do wywołania owulacji czyli uwolnienia się komórki jajowej z pęcherzyka.
Estrogeny
Żeńskie hormony płciowe. Są odpowiedzialne za rozwój żeńskich drugorzędnych cech płciowych takich jak piersi, zaokrąglenie bioder czy wzrost włosów łonowych. Razem z progesteronem (następnym żeńskim hormonem płciowym) produkowanym przez jajniki, estrogeny regulują zmiany występujące w czasie każdego cyklu miesięcznego i przygotowują macicę do ciąży.
Faza lutealna
poowulacyjna faza cyklu, w czasie której ciałko żółte produkuje progesteron powodujący pogrubienie endometrium macicy sprzyjające implantacji i wzrostowi zarodka.
Faza pęcherzykowa
przedowulacyjna faza cyklu płciowego, w czasie której pęcherzyk wzrasta, a wysoki poziom estrogenów powoduje szybkie namnożenie się komórek endometrium.
FET (Frozen Embryo Transfer)
transfer mrożonych zarodków po ich uprzednim rozmrożeniu.
Fibroid (Myoma)
zobacz Włókniak (Mięśniak).
Fimbria
palcowate wypustki zakończenia jajowodu znajdujące się w pobliżu jajnika. Stymulowane przez płyn pęcherzykowy (uwolniony podczas owulacji) oplatają one jajnik i wychwytują komórkę jajową kierując ją do światła jajowodu.
FSH (Follicle Stimulating Hormone)
hormon przysadki mózgowej, który stymuluje produkcję plemników w jądrach oraz rozwój pęcherzyków w jajnikach. Podniesiony poziom FSH wskazuje na niedomogę w produkcji gamet (plemniki, komórki jajowe).
Gameta
komórka rozrodcza: plemnik u mężczyzny, komórka jajowa u kobiety
GIFT (Gamete Intrafallopian Transfer)
technika wspomaganego rozrodu, która może być zastosowana zamiast zapłodnienia pozaustrojowego (IVF) u kobiet posiadających drożny co najmniej jeden jajowód. Po pobraniu komórek jajowych mieszane są one z nasieniem partnera i podawane metodą laparoskopową do jajowodu. Zapłodnienie następuje w jajowodzie (in vivo).
GnRH (Gonadotropin Releasing Hormone)
hormon, który kontroluje produkcję i wydzielanie gonadotropin.
Gonadotropiny
hormony kontrolujące funkcje reprodukcyjne: Follicle Stimulating Hormone (FSH) i Luteinizing Hormone (LH).
Gonady
gruczoły produkujące komórki rozrodcze oraz hormony płciowe: jądra wytwarzające plemniki i testosteron oraz jajniki produkujące komórki jajowe i estrogen.
Haploid
pojedynczy zestaw chromosomów (połowa z całego zestawu materiału genetycznego) obecnych w komórce jajowej i plemniku (u człowieka 23 chromosomy).
HCG (Human Chorionic Gonadotropin)
hormon produkowany we wczesnej ciąży, który daje sygnał do produkcji progesteronu przez ciałko żółte. Podawany jako iniekcja wywołuje owulację przy stymulacji jajników środkami farmakologicznymi.
Hirsutyzm
nadmierne owłosienie u kobiet, głównie na twarzy, tułowiu i kończynach, wynikające z nadmiaru wydzielania lub zażywania hormonów męskich, nadnerczowych lub nadużywania środków anabolicznych.
Hormon
substancja produkowana przez gruczoł wydzielania wewnętrznego, która wraz z krwią dociera i oddziałuje na specyficzny organ.
HSC (Hysteroscopy)
zobacz Hysteroskopia.
HSG (Hysterosalpingogram)
prześwietlenie (RTG) lub USG narządów jamy miednicowej z jednoczesnym wstrzyknięciem kontrastu poprzez szyjkę maciczną do macicy i jajowodów. Test ten wykonuje się w celu stwierdzenia ewentualnych zniekształceń macicy oraz drożności jajowodów.
Hyperandrogenizm
nadmierna produkcja androgenów u kobiet. Często powiązana z występowaniem policystycznych jajników (PCOS).
Hyperplazja
zgrubienie endometrium. Prowadzić może do występowania nienormalnych, przedrakowych zmian.
Hyperprolaktynemia
nadmierne wydzielanie przez przysadkę mózgową prolaktyny, która może zahamować produkcję LH i FSH i bezpośrednio zahamować funkcje jajników.
Hyperstymulacja (Ovarian Hyperstimulation Syndrome, OHSS)
potencjalnie zagrażający życiu efekt uboczny stosowania gonadotropin w celu wywołania superstymulacji jajników. Występuje powiększenie jajników, które produkują dużą ilość komórek jajowych. Poziom hormonów we krwi wzrasta, płyn wysiękowy może gromadzić się w jamie brzusznej i w płucach, pęcherzyki jajnikowe mogą samoistnie pęknąć powodując wewnętrzne krwawienie. Czasami mogą wystąpić zakrzepy krwi. Objawy hyperstymulacji to gwałtowne przybieranie na wadze, powiększenie i ból brzucha. Cykle stymulowane przy użyciu gonadotropin muszą być bardzo ostrożnie monitorowane poprzez badanie poziomu hormonów we krwi i USG.
Hypoestrogeniczny
mający niższy niż normalny poziom estrogenu.
Hypospermatogeneza
niska produkcja plemników.
Hysterektomia
chirurgiczne usunięcie macicy i czasem również szyjki macicznej.
Hysteroskopia
zabieg, w czasie którego lekarz używając hysteroskopu (urządzenie światłowodowe) sprawdza stan macicy.
ICI (Intracervical Insemination)
inseminacja doszyjkowa.
ICSI (Intracytoplasmic Sperm Injection)
wstrzyknięcie plemnika do cytoplazmy komórki jajowej. Zabiegu tego dokonuje się w dużym mikroskopowym powiększeniu przy użyciu mikromanipulatora wyposażonego w mikropipety. Komórka jajowa rozmiarem przybliżona jest do ziarnka drobnego piasku (150 mikronów), a plemnik jest znacznie mniejszy niż ta komórka.
Immunoglobuliny
przeciwciała.
Implantacja zarodka
wejście zarodka w kontakt z endometrium macicy. Ustala się ono w kilku etapach: przyczepienie się, zagnieżdżenie, utworzenie łożyska.
Impotencja
niezdolność mężczyzny do osiągnięcia i utrzymania wzwodu (erekcji) oraz do ejakulacji, z powodu problemów natury fizycznej, emocjonalnej lub ich kombinacji.
Infekcja
zobacz Zakażenie.
Inhibin
hormon męski wytwarzany w jądrach regulujący produkcję FSH przez przysadkę mózgową.
Inhibin-B
wydzielany jest przez komórki ziarniste podczas gdy estradiol produkowany jest przez parę innych typów komórek w jajniku. Kobiety mające niski poziom tego hormonu mają mniej efektywne stymulacje do cyklów IVF, niższy współczynnik ciąż oraz wyższy współczynnik spontanicznych poronień niż kobiety o normalnym poziomie tego hormonu.
Inhibin-F
hormon żeński produkowany w jajnikach i regulujący produkcję FSH przez przysadkę mózgową.
IVF (In Vitro Fertilization)
dosłownie zapłodnienie „w szkle”. Zapłodnienie pozaustrojowe, które jest wiodącą metodą spośród technik wspomaganego rozrodu.
IVIg (Intravenous Immunoglobulin)
Wlew dożylny immunoglobin. Podanie dożylnie przeciwciał (immunoglobin) mające na celu uniknięcie komplikacji immunologicznych.
Jajniki
żeńskie gonady produkujące komórki jajowe i hormony.
Jajowody
część żeńskich dróg rodnych. Parzyste przewody, przez które komórki jajowe wędrują do macicy po uwolnieniu się z jajników. W jajowodzie zwykle odbywa się spotkanie komórki jajowej z plemnikami i tam dochodzi do zapłodnienia.
Kapacytacja
proces, w czasie którego wędrujące przez żeńskie drogi rodne plemniki nabierają zdolności do wniknięcia do komórki jajowej.
Kariotyp
opis morfologiczny zespołu chromosomów w komórce somatycznej.
Kariotyping
analiza chromosomów, w czasie której komórki badane są w kierunku nieprawidłowości. Badanie kariotypu poronionego płodu może wskazać na przyczynę poronienia, którą w około 50% jest nieprawidłowy kariotyp płodu. Badanie kariotypów kandydatów na rodziców może pomóc w zidentyfikowaniu przyczyny niepłodności.
Kateter
miękki i elastyczny przewód używany w embriologii do transferu zarodków do jamy macicy. Podobny kateter używany jest również do wprowadzenia przygotowanego w laboratorium nasienia do jamy macicy podczas zabiegu inseminacji.
Komórka jajowa (ovum, oocyt)
żeńska komórka rozrodcza.
Komórki Leydiga
komórki jądra, które stymulowane przez LH z przysadki mózgowej produkują hormon męski – testosteron.
Kontrolowana hyperstymulacja jajników
Controlled Ovarian Hyperstimulation (COH) – użycie leków do stymulowania wzrostu wielu pęcherzyków zawierających komórki jajowe.
Laparoskop
optyczny instrument chirurgiczny używany do wykonywania laparoskopii; małe urządzenie teleskopowe, które wprowadzone przez otwór w powłokach brzusznych prosto do jamy brzusznej pozwala obejrzeć organy wewnętrzne. Używany do diagnozowania i leczenia wielu schorzeń narządów rozrodczych takich jak endometrioza, policystyczne jajniki czy zrosty w obrębie jamy miednicy.
Laparoskopia
badanie organów wewnętrznych przy użyciu laparoskopu.
Laparotomia
operacyjne otwarcie jamy brzusznej.
LH (Luteinizing Hormone)
hormon przysadki mózgowej stymulujący gonady. U mężczyzny jest konieczny do produkcji plemników (spermatogenezy) i do produkcji testosteronu. U kobiety LH jest niezbędny do produkcji estrogenu. Kiedy poziom estrogenu osiąga krytyczny szczyt, wtedy przysadka uwalnia dużą ilość LH (wyrzut przedowulacyjny LH), który powoduje owulację.
Macica
narząd rozrodczy żeński, położony w jamie miednicy, o kształcie spłaszczonej, do przodu ku tyłowi, gruszki. Jest miejscem rozwoju płodu w okresie ciąży.
Macica Dwurożna (Bicornuate Uterus)
wrodzone zniekształcenie macicy gdzie w jej górnej części jest ona rozdwojona.
Mejoza
typ podziału komórkowego, w wyniku którego z diploidalnych komórek macierzystych powstają haploidalne gamety (komórki jajowe lub plemniki).
Menopauza
zobacz Przekwitanie.
Menorrhagia
obfite lub przedłużające się krwawienie miesięczne.
MESA (Microsurgical Epididymal Sperm Aspiration)
mikrochirurgiczne pobranie plemników z najądrza w celu użycia ich do zabiegu ICSI.
Metrorrhagia
plamienie menstruacyjne w środku cyklu.
Mitoza
typ podziału komórkowego. Dotyczy komórek somatycznych.
Morfologia nasienia
mikroskopowa ocena budowy plemników w badanym nasieniu
Morula
stadium rozwoju zarodkowego poprzedzający blastocystę. Czwarty dzień rozwoju zarodka.
Mozaicyzm
występowanie u osobnika więcej niż jednej linii genetycznej. Dla przykładu zamiast posiadać 46XX chromosomów we wszystkich komórkach somatycznych, osobnik posiada kombinację komórek 46XX i 45X (zobacz również Zespół Klinefeltera i Zespół Turnera).
Mykoplazma
jest to prosta i bardzo złośliwa forma mikroorganizmów, strukturalnie pomiędzy wirusami a bakteriami. Powoduje ronienia oraz prawdopodobnie niepłodność.
Nadczynność tarczycy (Hyperthyroidism)
nadprodukcja hormonów tarczycowych przez gruczoł tarczycy. W wyniku zwiększonego metabolizmu estrogen „spala” się zbyt szybko i jego niedobór negatywnie oddziałuje na owulację.
Najądrze (Epididymis)
parzysty męski narząd płciowy przylegający do jąder wzdłuż ich tylnego brzegu. W najądrzu przechowywane są plemniki aż do osiągnięcia pełnej dojrzałości.
Napięcie przedmiesiączkowe
zaburzenia emocjonalne i fizyczne występujące po owulacji i zwykle kończące się z chwilą rozpoczęcia miesiączki.
Niedoczynność tarczycy (Hypothyroidism)
zaburzenia endokrynologiczne, w których tarczyca produkuje zbyt małą ilość hormonów tarczycowych co powoduje u mężczyzn osłabienie popędu płciowego i podniesiony poziom prolaktyny, a u kobiet wzrost poziomu prolaktyny i estrogenu. Wpływa negatywnie na płodność.
Niepłodność idiopatyczna
mówimy o niej wtedy, gdy wszystkie badania pacjentów oraz testy diagnostyczne są w normie, a mimo to nie dochodzi do ciąży.
Niewydolność fazy lutealnej (Luteal Phase Deficiency – LPD)
brak właściwego rozwoju endometrium macicy powodowane brakiem odpowiedniej stymulacji przez progesteron lub gdy endometrium jest niezdolne do wzrostu przy właściwej stymulacji (poziom progesteronu we krwi jest właściwy). Niewydolność fazy lutealnej może zapobiegać implantacji zarodka lub powodować wczesne ronienia.
OHSS (Ovarian Hyper Stimulation Syndrom)
zobacz Hyperstymulacja.
Oligomenorrhea
rzadkie, nieregularne lub nieobecne menstruacje.
Oligoowulacja
nieczęsta owulacja, zwykle mniej niż sześć razy w roku.
Oligospermia
mała liczba plemników w nasieniu.
Oocyt
zobacz Komórka jajowa.
Ovum
zobacz Komórka jajowa.
Owulacja
uwolnienie się komórki jajowej z pęcherzyka jajnikowego.
PCO, PCOD, PCOS (Polycystic Ovarian Syndrome)
zobacz Zespół policystycznych jajników.
Pęcherzyk jajnikowy
znajdujący się na powierzchni jajnika wypełniony płynem pęcherzyk zawierający dojrzewającą komórkę jajową.
PESA (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration)
niechirurgiczne pobranie plemników z najądrza.
PGD (Preimplantation Genetic Diagnosis)
Przedimplantacyjna diagnostyka genetyczna. PGD jest techniką służącą do identyfikacji defektów genetycznych zarodków wytworzonych podczas zabiegów in vitro lecz zdiagnozowanych jeszcze przed podaniem ich do macicy. Ponieważ do transferu wybierane są zarodki zdrowe, PGD jest alternatywą do obecnie stosowanych ciążowych metod diagnostycznych np. amniocentezy, których częstą konsekwencją są aborcje jeśli wynik badań nie jest pomyślny.
PMS (Pre-menstrual Syndrome)
zobacz Napięcie przedmiesiączkowe.
Polip
narośl lub guz, zwykle niezłośliwy, umiejscowiony na wewnętrznej powierzchni np. ściany macicy.
Polispermia
zjawisko wnikania więcej niż jednego plemnika spośród których tylko jeden łączy się z jądrem.
Progesteron
hormon produkowany przez ciałko żółte w czasie drugiej połowy cyklu. Powoduje pogrubienie endometrium przygotowując macicę do implantacji zarodka.
Prolaktyna
hormon stymulujący produkcję mleka u matek karmiących. Wysoki poziom prolaktyny u kobiet niekarmiących może powodować niepłodność.
Przeciwciała (Antybody)
białka produkowane przez komórki plazmatyczne, które mają na celu zwalczać lub atakować obce substancje dostające się do organizmu. Zwykle zapobiegają one infekcjom, jednak gdy atakują plemniki lub płód wtedy powodują niepłodność. Przeciwciała przeciwplemnikowe mogą być wytwarzane zarówno przez mężczyznę jak i przez kobietę.
Przedwczesna niewydolność jajnikowa (Premature Ovarian Failure – POF)
zatrzymanie menstruacji przed ukończeniem 40-go roku życia spowodowane wysokim poziomem gonadotropin i niskim poziomem estrogenu.
Przekwitanie
ustanie miesiączkowania u kobiet spowodowane zanikiem czynności jajników.
Przysadka mózgowa
stymulowany przez podwzgórze nadrzędny gruczoł wydzielania wewnętrznego, który kontroluje wszystkie funkcje hormonalne w organiźmie.
Punkcja
zabieg mający na celu uzyskanie komórek jajowych z rozwijających się pęcherzyków jajnikowych.
PZD (Partial Zona Dissection)
jeden ze sposobów Assisted Hatching (AH) polegający na mechanicznym przecięciu osłonki przejrzystej zarodka.
Płód (fetus)
termin używany do określenia dziecka w okresie ciążowym pomiędzy ósmym tygodniem a porodem (definicja zaczerpnięta ze źródeł ASRM).
Płyn pęcherzykowy
płyn wewnątrz pęcherzyka jajnikowego, który osłania i odżywia komórkę jajową. Uwolniony podczas owulacji stymuluje oplatające jajnik wypustki (fimbria) jajowodu, które przechwytują komórkę jajową kierując ją do światła jajowodu.
Salpingektomia (Salnigotomia)
chirurgiczne usunięcie jajowodu lub jajowodów.
Seminogram
test laboratoryjny oceniający jakość nasienia.
Sheehan’s Syndrome
zobacz Zespół Sheehana.
Stenoza szyjki macicznej
Cervical Stenosis. Blokada kanału szyjki macicznej spowodowana wadą wrodzoną lub komplikacjami pooperacyjnymi.
Superowulacja
stymulowane hormonalnie jednoczesne dojrzewanie grupy pęcherzyków jajnikowych.
Sztuczne zapłodnienie
Artificial Insemination (AI). Poprawnie sztuczne unasiennienie – Obejmują grupę technik, których rezultatem jest umieszczenie plemników w pochwie, szyjce macicznej, jamie macicy lub jajowodzie. Poprzez „sztuczne” rozumie się wykonanie tego metodą inna niż stosunek płciowy. Zabieg ten wykonuje się zwykle przy użyciu katetera, po uprzednim oczyszczeniu (płukaniu) nasienia. Sztuczne zapłodnienie ma zastosowanie zarówno przy użyciu nasienia męża/partnera (AIH) jak i dawcy (AID).
Szyjka maciczna
jest połączeniem pomiędzy pochwą i macicą. Śluz szyjkowy zatyka kanał szyjki macicznej zapobiegając w ten sposób wniknięciu obcych substancji do macicy. Szyjka maciczna pozostaje zamknięta w czasie ciąży i otwiera się w czasie trwania porodu.
Testosteron
męski hormon odpowiedzialny za rozwój drugorzędnych cech płciowych i utrzymanie popędu płciowego. Jest również konieczny do produkcji plemników.
Transfer Blastocysty
podanie rozwijającego się in vitro pięciodniowego zarodka (blastocysty) do jamy macicy w celu ustanowienia ciąży.
Turner’s Syndrome
zobacz Zespół Turnera.
Ureaplazma
rodzaj bakterii podobnej do Mykoplazmy. Może prowadzić do rozwoju infekcji, która powodować może tworzenie się przeciwciał przeciwplemnikowych i stany zapalne endometrium macicy.
Urolog
lekarz specjalista zajmujący się leczeniem chorób przewodów moczowych oraz męskich narządów płciowych.
USG (Ultrasonogram)
użycie wysokiej częstotliwości fal dźwiękowych do tworzenia obrazu organów wewnętrznych. Wykorzystywany między innymi do monitorowania wzrostu pęcherzyków jajnikowych, ich punkcji do zabiegu in vitro, transferu zarodków do jamy macicy, badań diagnostycznych narządów rozrodczych oraz wykrywania i monitorowania ciąży.
Wirówka
urządzenie laboratoryjne, które pozwala na rozdzielenie materiałów posiadających różną gęstość poprzez wprowadzenie ich w ruch obrotowy o dużej prędkości. Używana do oddzielania plemników od plazmy nasienia w procesie przygotowywania nasienia do inseminacji lub zapłodnienia in vitro.
Wirus
patogen zbudowany z kwasu nukleinowego (DNA, RNA) zamkniętego w białkowej otoczce. Nie posiada on budowy komórkowej ani własnych enzymów i dlatego do istnienia i replikacji wymaga przebywania w komórkach żywego organizmu. Wirusy wywołują liczne choroby ludzi, zwierząt i roślin.
Wyrzut przedowulacyjny LH (LH Surge)
gwałtowne uwolnienie przez przysadkę dużej ilości LH powodujące owulację (zwykle w ciągu 24-36 godzin).
Włókniak (Mięśniak)
niezłośliwy guz warstwy mięśniowej i tkanki łącznej macicy.
Zakażenie
wtargnięcie do organizmu czynników chorobotwórczych (bakterie, wirusy) w sprzyjających dla nich warunkach mogą się one namnażać powodując wystąpienie objawów chorobowych.
Zapalenie
uporządkowany proces rozwijający się w tkance naczyniowej pod wpływem czynnika uszkadzającego (uraz, infekcja), który powoduje opuchnięcie, zaczerwienienie, podniesiona temperatura, ból oraz upośledzenie czynności.
Zarodek
pierwszy etap rozwoju organizmu ludzkiego, powstałego w wyniku procesu zapłodnienia.
Zespół Ashermana
Asherman’s Syndrome. Warunki, w których ściany macicy przylegają i zrastają się ze sobą. Zwykle spowodowane stanem zapalnym macicy.
Zespół Cushinga (Cushing’s Syndrome)
zespół objawów chorobowych związanych z nadprodukcją wydzieliny gruczołów nadnerczy. Dotknięty osobnik cierpi na nadciśnienie i zatrzymywanie wody w organizmie oraz występują u niego inne objawy. Równoczesne podniesienie się poziomu androgenów nadnerczowych będzie hamowało wydzielanie LH i FSH i w rezultacie niską produkcję plemników lub zaburzenia owulacji. U kobiet rozwinąć się mogą męskie drugorzędowe cechy płciowe, włączając w to nadmierne owłosienie.
Zespół Kallmana (Kallman’s Syndrome)
wrodzona niewydolność podwzgórza objawiająca się między innymi niezdolnością organizmu do zakończenia dojrzewania płciowego.
Zespół Klinefeltera (Klinefelter’s Syndrome)
wada genetyczna charakteryzująca się występowaniem jednego Y (męski) i dwóch X (żeńskie) chromosomów lub mozaicyzmem (kombinacja 46XY i 47XX).
Zespół policystycznych jajników
schorzenie występujące u kobiet, które nie owulują, charakteryzujące się wzmożoną produkcją androgenów (męskie hormony płciowe) i obecnością cyst w jajnikach. Jakkolwiek zespół policystycznych jajników może nie wywoływać zewnętrznych objawów, to często występuje przybieranie na wadze, trądzik i nadmierne owłosienie.
Zespół Sheehana (Sheehan’s Syndrome)
powikłanie ciąży spowodowane dużą utratą krwi w czasie porodu. Niedokrwiona przysadka mózgowa obumiera i przestaje funkcjonować.
Zespół Turnera (Turner’s Syndrome)
najczęściej spotykany defekt genetyczny mający wpływ na kobiece problemy z płodnością. Jajniki nie rozwijają się i jawią się jako nikłe nitki atroficznej tkanki jajnikowej. Badaniem kariotypu stwierdza się, że kobieta posiada tylko jeden chromoson X zamiast dwóch lub mozaicyzm (46XX i 45X).
ZIFT (Zygote Intrafallopian Transfer)
jedna z technik wspomaganego rozrodu polegająca na dokonaniu zapłodnienia komórek jajowych in vitro i laparoskopowym transferze uzyskanych zygot bezpośrednio do jajowodu.
Zygota
zapłodniona komórka jajowa przed pierwszym podziałem. Zarodek jednokomórkowy.
Dowiedz się więcej czytając nasze artykuły