"

Porady/artykuły

powrót

Wpływ endometriozy na jakość komórek jajowych i zarodków

martin-brosy-758535-unsplashU 30-50% kobiet z endometriozą mogą wystąpić problemy z zajściem w ciążę, czego dokładna przyczyna nie jest znana. Na poziomie biologicznym, dopatrywano się różnych powodów, m. in. wpływu substancji wydzielanych przez komórki endometrium poza macicą (prostaglandyn, cytokin i czynników wzrostu). Jedno jest pewne: część kobiet z endometriozą zachodzi w ciążę, a część (głównie te z cięższym stopniem endometriozy), mimo wieloletnich starań, nie. Czasami konieczne jest zastosowanie zapłodnienia in vitro.

Niepłodność a endometrioza

Ponad 1/3 pacjentek klinik leczenia niepłodności cierpi na endometriozę. Być może część z nich usłyszy, że przez to ich szanse na powodzenie zabiegu in vitro spadają. Dlaczego? Na to pytanie starają się odpowiedzieć naukowcy.

Wyniki ich badań są jednak niejasne, a czasami nawet sprzeczne. Według niektórych endometrioza nie ma wpływu na wynik procedury in vitro. Część prac wymienia jednak: słabszą odpowiedź na stymulację jajników, niższy odsetek zapłodnień, mniejszą receptywność endometrium i niższy wskaźnik implantacji u pacjentek z endometriozą. Wspominano również wielokrotnie o możliwym wpływie endometriozy na jakość komórek i rozwijających się z nich zarodków, a nawet na większą liczbę aneuploidii (wad genetycznych). Gdzie leży prawda?

Po pierwsze, u pacjentek z endometriozą już na poziomie hormonalnym zauważalne są różnice: niższe stężenie LH, FSH, estradiolu oraz AMH. Pęcherzyki zawierające komórki jajowe, rozwijają się więc w zmienionym środowisku, co powoduje zmniejszenie ich liczby i powstawanie pęcherzyków atretycznych. Zmiany w komórkach ziarnistych otaczających oocyt, mogą generować wolne rodniki. Być może dlatego właśnie, zwykle u kobiet z endometriozą, w czasie punkcji jajników pobieranych jest mniej komórek jajowych. Udowodniono też, że więcej jest komórek niedojrzałych (w stadium GV i MI).

Endometrioza okiem embriologa

Przed procedurą zapłodnienia in vitro, embriolog ocenia komórki jajowe – ich morfologię oraz obecność i strukturę wrzeciona podziałowego. Czasami dopiero wtedy okazuje się, dlaczego para tak długo starała się o ciążę – pod mikroskopem widzimy dokładnie zmiany i zaburzenia morfologiczne. Z praktyki laboratoryjnej wynika, że różnice w jakości oocytów pacjentek z endometriozą, szczególnie u tych z III i IV stopniem zaawansowania choroby, i oocytów pozostałych pacjentek, są zauważalne.

W naszym laboratorium spotykamy głównie takie, jak na zdjęciu A, komórki z ciemną i granularną w centralnej części cytoplazmą. Potwierdzają to zjawisko kolejne badania i publikacje, w tym najnowsza z 2018 roku. Wykazano w nich, że endometrioza wpływa na jakość oocytów – nieprawidłowości morfologiczne to głównie ciemna cytoplazma, ciemna, gruba lub wyjątkowo cieńsza osłonka oocytów oraz płaskie i pofragmentowane ciałko kierunkowe. Wcześniej zauważano także obecność tzw. refractile bodies, nieprawidłową ilość i jakość mitochondriów w oocytach oraz zaburzenia w budowie wrzeciona podziałowego oocytów.

Czy takie zmiany w komórkach wpływają na potencjał rozwojowy i implantacyjny powstających z nich zarodków?

Póki co nie ma jednoznacznego dowodu na to, że ciemna cytoplazma z ziarnistościami, niesie negatywne skutki dla rozwoju zarodków. Wydaje się, że grubość osłonki mogłaby w dużym stopniu wpływać na sam proces zapłodnienia, jednak raczej przy zapłodnieniu naturalnym (jeśli wykonujemy ICSI, plemnik wprowadzany jest do wnętrza oocytu, a więc grubość osłonki nie ma znaczenia). Obecność tzw. refractile bodies, czyli struktur zawierających lipofuscynę, oraz fragmentacja ciałka kierunkowego, może wpływać na niższy odsetek zapłodnień oraz dalszy nieprawidłowy rozwój zarodków. Jakość i ilość mitochondriów w oocytach ma także ogromne znaczenie – dostarczają one energii do dojrzewania i zapłodnienia komórki jajowej oraz dalszego rozwoju zarodka.

Dalszych badań wymaga natomiast określenie, czy w oocytach pacjentek z endometriozą częściej występują nieprawidłowości budowy wrzeciona podziałowego oraz aneuploidie.

endo9

A: Ciemna cytoplazma w centralnej części oocytu często spotykana u Pacjentek z endometriozą

fragmentacja pb

B: Fragmentacja ciałka kierunkowego w oocycie

endo 2

C: Obecność tzw. refractile body w komórce jajowej

Zdaniem większości naukowców, oocyty u pacjentek z endometriozą wykazują niższy odsetek zapłodnień. Także mniej oocytów dojrzałych (MII) zostaje pobranych w czasie punkcji. Niektóre publikacje wskazują na problemy z implantacją zarodka oraz mniejszą liczbę urodzeń. Według innych, nie ma istotnych różnic w liczbie ciąż klinicznych, poronień, żywych urodzeń czy wad rozwojowych – występują one w podobnych proporcjach u kobiet z endometriozą i w grupie kontrolnej.

Podsumowując, głównie III i IV stadium endometriozy, wiąże się z występowaniem oocytów gorszej jakości. Ponieważ endometrioza u pacjentek współistnieje z innymi czynnikami powodującymi niepłodność (na przykład z PCOS, czynnikiem jajowodowym, jajnikowym, zaburzeniami hormonalnymi itp.), ciężko ocenić indywidualny wpływ samej endometriozy na powodzenie zabiegu in vitro. Konieczne są bardziej szczegółowe badania, które określą jednoznacznie, w jaki sposób endometrioza wpływa na zapłodnienie, rozwój zarodków oraz implantację i wyniki zabiegu zapłodnienia in vitro. Powinny one zostać poszerzone o konkretne rodzaje endometriozy, ponieważ wydaje się, że miejsca rozsiania ognisk endometrialnych mogą mieć kluczowe znaczenie dla rozwoju oocytu i zagnieżdżenia zarodka.

Niejednokrotnie zdiagnozowanie endometriozy trwa wiele lat. Temat tej choroby pojawia się jednak coraz częściej w artykułach, na forach internetowych, a lekarze przestają bagatelizować problem ogromnego bólu, z jakim kobiety cierpiące na endometriozę muszą się mierzyć. W codziennej praktyce, pod mikroskopem, zauważamy u takich pacjentek liczne nieprawidłowości morfologiczne komórek jajowych, a jak wiadomo, im mniej oocytów i im słabszej są jakości, tym trudniej uzyskać z nich zarodki. Mimo tego, wiele naszych pacjentek, pokonało niepłodność i zrealizowało swoje marzenia o macierzyństwie. Wszystkim endo-kobietkom życzę siły i determinacji w dążeniu do celu!

Tekst: Aneta Macur

Literatura:

 

Odwiedź Centrum Leczenia Niepłodności PARENS na Facebooku KLIKNIJ
oraz na Instagramie – znajdziesz nas jako @CENTRUMPARENS

parens facebook

powrót

Rejestracja:
12 665 37 77

Pon. – Pt.: 8.00-19.00
Sob.: 8.00-12.00

 <