Hodowla zarodków do stadium blastocysty i ich transfer w klinicznym wspomaganiu rozrodu

W dotychczasowej praktyce in vitro najczęściej zarodki hodowane są do dnia trzeciego ich rozwoju gdy znajdują się one w stadium 6-8 blastomerów (komórek). Morfologicznie najlepsze z nich wybierane są do transferu i podawane do macicy pacjentki, a pozostałe są w tym samym dniu zamrażane.

Laboratoryjna hodowla zarodków do stadium blastocysty niesie ze sobą wiele korzyści, a mianowicie:

[1] wyższy współczynnik implantacji,

[2] zmniejszenie liczby transplantowanych zarodków, a co za tym idzie zmniejszenie ryzyka ciąż mnogich,

[3] sposobność lepszej selekcji zarodków do transferu,

[4] lepszą synchronizację pomiędzy zarodkiem a endometrium w momencie transferu,

[5] dłuższy czas hodowli pozwalający przeprowadzić genetyczną diagnostykę przedimplantacyjną (PGD), gdy są ku temu wskazania.

Prowadzone badania naukowe mające na celu lepsze zrozumienie fizjologii wczesnych zarodków doprowadziły do opracowania systemów hodowli pozwalających uzyskiwać blastocysty w większej ilości i lepszej żywotności. Również mrożenie blastocyst nie stanowi problemu dla większości programów, jakkolwiek wyniki niektórych klinik nie są zadawalające. Dostępne obecnie na rynku media (podłoża) do przedłużonej hodowli zarodków pozwalają klinikom in vitro wdrożyć hodowlę blastocyst do swoich programów i oferować transfer blastocyst znaczącej liczbie swoich pacjentów. W ślad za wprowadzeniem do klinicznej praktyki hodowli blastocyst prowadzone są liczne badania porównujące skuteczność transferu zarodków 6-8 komórkowych (dzień 3) i blastocyst (dzień 5).

Wyniki pierwszych porównawczych prób w populacji dobrze rokujących pacjentek (>10 pęcherzyków >12 mm w dniu podania hCG) wyrażają się wyższym współczynnikiem implantacji (bicie serca płodu na każdy transferowany zarodek) przy podawaniu blastocyst, niż przy transferze 6-8 komórkowych zarodków (50,5% do 30.1%, P<0.01). Również inne badania wykazują, że przy tej samej ilości podanych zarodków, transfer blastocyst daje znacząco wyższy współczynnik żywych urodzeń (29% - dzień 3, do 36% - blastocysty) w populacji dobrze rokujących pacjentek. Transfer blastocyst, mimo iż posiada wiele zalet, ma też potencjalne zagrożenia. Brak zaakceptowanych kryteriów do przewidywania rozwoju 3-dniowych zarodków do stadium blastocysty niesie ryzyko braku zarodków do transferu (morule, blastocysty) w 5 lub nawet 6 dniu. Nie oznacza to również, że zarodki te rozwinęły by się in vivo gdyby podane były w 3 dniu.

Są pewne dowody na to, że liczba komórek i stopień fragmentacji zarodków obserwowany w 3 dniu jest skorelowany z możliwością formowania się blastocyst. Jednak zdolność do produkowania blastocyst pomiędzy pacjentkami jest bardzo zróżnicowana (od 0% do 100%). Niektóre wyniki badań wykazały, że przy zachowaniu wysokiego współczynnika implantacji, zaobserwowano również wyższy współczynnik urodzeń bliźniąt monozygotycznych.

Nie jest zaskoczeniem fakt, że losowo wybrani do transferu blastocyst pacjenci mieli mniej zarodków do mrożenia, niż ci wybrani do transferu 6-8 komórkowych zarodków. Na podstawie uzyskanych wyników badań można wysnuć poniższe wnioski: Nie zdefiniowano wiarygodnych kryteriów pozwalających embriologom wybrać zarodki mające potencjał rozwoju do stadium blastocysty. W badaniach z populacją dobrze rokujących pacjentek transfer blastocyst pozwalał uzyskiwać wyższy współczynnik żywych urodzeń niż te uzyskane przy transferach tej samej liczby 6-8 komórkowych zarodków (dzień 3). Skutkiem transferów mnogiej liczby blastocyst jest wysoki współczynnik ciąż mnogich. Kliniki in vitro powinny dążyć do wykonywania transferów pojedynczych blastocyst u dobrze rokujących pacjentek.

Pacjenci powinni być poinformowani o możliwości ciąży bliźniaczej monozygotycznej będącej wynikiem transferu blastocyst. Sukces mrożenia blastocyst różni się znacząco wynikami pomiędzy klinikami. Wprowadzenie do praktyki laboratoryjnej nowej metody mrożenia zarodków - witryfikacji lub udoskonalenie stosowanych metod powinno w znaczący sposób poprawić współczynnik przeżywalności mrożenia i rozmrażania zarodków.

Na podstawie: Practice Committee of SART and ASRM - Blastocyst culture and transfer in clinical-assisted reproduction. Fertil Steril, 2006; 86: S89-92. Wojtek Polanski, B.Sc.