Assisted Hatching

Termin zaczerpnięty z j. angielskiego (wspomagane wykluwanie) przyjął się w polskiej terminologii medycznej. Aby zarodek mógł zagnieździć się w błonie śluzowej macicy (endometrium) musi najpierw opuścić otaczającą go osłonkę przejrzystą (zona pellucida – ZP).

Umożliwia to bezpośredni kontakt blastocysty (w takim właśnie stadium rozwoju jest w tym momencie zarodek) z endometrium. Blastocysta rozkurcza się i napiera od wewnątrz na osłonkę, aż w pewnym momencie następuje jej przerwanie. Dalsze rozkurczanie się blastocysty ułatwia całkowite opuszczenie osłonki. Opisane zjawisko nazywa się wykluwaniem blastocysty (blastocyst hatching). W wielu jednak przypadkach, zarówno w warunkach in vitro jak też in vivo, nie dochodzi do przerwania osłonki przejrzystej i "uwięziony" zarodek nie ma sposobności do implantacji i ustanowienia ciąży.

Badania naukowe jak również kliniczne obserwacje wykazują, że przyczyn tego stanu rzeczy szukać należy w czynnikach morfologicznych takich jak: ponadprzeciętna grubość osłonki przejrzystej, fragmentacja zarodka czy też ilość blastomerów (komórek), z których złożony jest zarodek. Do innych czynników uniemożliwiających wyklucie się blastocysty należą wiek pacjentek i związane z nim zjawisko twardnienia osłonki (zona hardening).

Dowiedziono też, że mrożenie i rozmrażanie zarodków jest przyczyną występowania tego samego zjawiska. Assisted hatching jest metodą laboratoryjną, która polega na pocienieniu lub całkowitym przerwaniu ciągłości osłonki przejrzystej otaczającej zarodek. Pierwszym, który zastosował i opisał mechaniczną metodę przerywania osłonki był w 1990 roku Jacques Cohen z Cornell University w Nowym Jorku. Wykazał on zwiększony współczynnik implantacji zarodków poddanych "assisted hatching" metodą PZD (partial zona dissection) nad zarodkami z grupy kontrolnej. Od tego czasu nastąpił szybki rozwój i udoskonalanie technik dokonywania tego zabiegu. Oprócz wspomnianej metody mechanicznego przerwania osłonki przejrzystej stosuje się również metodę chemiczną, gdzie na osłonkę aplikuje się miejscowo roztwór kwasu, aż do całkowitego przerwania jej ciągłości (drilling with acidified Tyrodes solution).

Do wykonywania tego zabiegu używany jest również laser (laser photoablation) oraz piezomikromanipulator. Pocienienia osłonki, bez przerywania jej ciągłości, dokonuje się też używając enzymów proteolitycznych. Te dwie ostatnie metody stosowane są raczej sporadycznie i mają marginalne znaczenie. Zabiegu "assisted hatching" dokonuje się najczęściej w 3 dniu rozwoju, gdy przestrzeń między zarodkiem a wewnętrzną ścianą osłonki jest jeszcze dość spora, co ma duży wpływ na skuteczne wykonanie tej mikromanipulacji. Nie bez znaczenia dla pomyślnego i bezpiecznego przeprowadzenia zabiegu jest doświadczenie embriologa, który we właściwy sposób potrafi określić miejsce i sposób nacięcia osłonki. Właśnie uszkodzenie blastomerów podczas zabiegu "assisted hatching" może być jedną z przyczyn komplikacji, niezależną od samego zabiegu in vitro. Stosowanie tej techniki związane jest też ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia ciąży bliźniaczej monozygotycznej.

Czy "Assisted Hatching" we wszystkich przypadkach?

Z przeglądu dostępnych na ten temat publikacji wcale nie wynika, że metoda ta powinna być rutynowa i mieć uniwersalne zastosowanie we wszystkich przypadkach in vitro. Jest ona klinicznie użyteczna u pacjentek źle lub średnio rokujących, włączając też do tej grupy pacjentki, które odbyły 2 lub więcej niepomyślne cykle IVF, cykle charakteryzujące się słabą jakością zarodków oraz pacjentki w wieku 37 lat i starsze. Zabieg ten powinien też być dokonywany, bez względu na powyższe czynniki, gdy mamy do czynienia z ponadprzeciętną grubością osłonki przejrzystej oraz zaraz po rozmrożeniu zarodków przed podaniem ich do macicy. W tym przypadku możliwe jest wykonanie zabiegu również u rozmrożonych blastocyst (mrożonych zwykle w 5 dniu rozwoju), gdy są one jeszcze obkurczone (shrank blastocyst) i istnieje niskie ryzyko uszkodzenia zarodka.

Na podstawie: Practice Committee of SART and ASRM - The role of assisted hatching in in vitro fertilization: a review of the literature. A Committee opinion. Fertil Steril, 2006; 85: 544-6. Wojtek Polanski, B.Sc.