Poronienia – przyczyny nawracających utrat ciąż

Utrata ciąży jest jednym z najdotkliwszych przeżyć doświadczających jej rodziców zwłaszcza, jeśli zdarza się wielokrotnie i wciąż pytanie „Dlaczego?” pozostaje bez odpowiedzi. Jakie mogą być przyczyny nawracających utrat ciąż oraz kiedy i jakie badania można wykonać, by poznać potencjalną przyczynę? 

Coraz więcej mówi się w przestrzeni publicznej o trudnym doświadczeniu, jakim jest poronienie. Zwiększa się również świadomość pacjentek na temat przyczyn i konsekwencji utraty ciąży na wczesnym jej etapie. Wciąż jednak kobiety, które przeżyły stratę, czują się samotne w tym doświadczeniu i szukają wyjaśnień oraz zrozumienia.

Czym jest poronienie?

Medycyna opisuje poronienie, jako samoistne zakończenie ciąży, które występuje przed upływem 22. tygodnia. Jeżeli ciąża ulega zakończeniu na późniejszym etapie rozwoju, wówczas mówi się o przedwczesnym porodzie.

W trakcie poronienia dochodzi do oddzielenia się jaja płodowego od ściany macicy, po czym następuje jego wydalenie z organizmu matki drogami rodnymi, wraz z krwią. W krwi mogą być dostrzegalne skrzepy. Krwotok przy poronieniu najczęściej wygląda jak bardzo obfita miesiączka.

Jakie są objawy poronienia?

Nie każde poronienie będzie się przebiegać tak samo, natomiast wyróżnia się dwie grupy objawów.

Pierwsza z nich to stosunkowo intensywne, długotrwałe skurcze, różniące się od tych występujących naturalnie w czasie ciąży swoją długością oraz nasileniem. Często są połączone z bólami w obrębie podbrzusza, które mogą promieniować do odcinka krzyżowego i lędźwiowego kręgosłupa. Wraz z nimi lub po nich pojawiają się wydzieliny lub krwawienie z dróg rodnych.

Obok skurczy i bólu to właśnie brązowe lub jasnoczerwone plamienie jest jednym z pierwszych objawów poronienia, zwłaszcza gdy intensywność krwawienia się nasila, a w krwi występują skrzepy. Pamiętaj, że także śluz czy wodnista wydzielina zabarwione na różowo mogą być objawem towarzyszącym poronieniu. Choć z początku jedna i druga sytuacja mogą wydawać się niegroźne, trzeba jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Gdy podejrzewasz, że właśnie doświadczasz lub, że doszło do poronienia, koniecznie udaj się do lekarza. Gdy krwawienie jest wyjątkowo obfite, czujesz się słabo, a bóle są wyjątkowo intensywne - bez zbędnej zwłoki udaj się do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR) lub do Klinicznego Oddziału Ratunkowego (KOR) lub, w przypadku mniejszych miejscowości, do punktu lub Poradni Nocnej i Świątecznej Opieki Zdrowotnej.

Jakie są przyczyny poronień?

Dzięki postępowi medycyny i opieki ginekologicznej, pacjentki dowiadują się o ciąży już na etapie jej pierwszych tygodni. Z kolei kobiety, które podchodzą do procedury in vitro, wiedzą o ciąży już de facto od pierwszych minut!

Niestety, szacuje się, że od 15 do 25% wszystkich ciąż na całym świecie kończy się poronieniem. Statystyki pokazują również, że do 80% wszystkich poronień dochodzi w pierwszym trymestrze ciąży (tj. do 12 tygodnia), czyli na bardzo wczesnym etapie rozwoju ciąży.

Kobiety, które doświadczyły poronienia, zastanawiają się, jaka jest przyczyna, co mogły zrobić lepiej, przede wszystkim najczęściej obwiniając siebie za niepowodzenie. Prawda jest taka, że w zdecydowanej większości przypadków, pacjentka nie ma wpływu na wystąpienie poronienia.

Przyczynami poronienia w 1 trymestrze (do 12 tygodnia ciąży) u ponad 50% ciąż są wady genetyczne płodu.

Ogólnie, najczęstsze przyczyny poronień zalicza się do kilku grup:

•  przyczyn anatomicznych takich jak nieprawidłowa budowa macicy i w tym wypadku może to być zarówno sytuacja, kiedy występują w niej mięśniaki czy zrosty, jak i macica jednorożna, niewydolność szyjki;
• przyczyn genetycznych związanych z różnymi wadami komórek rozrodczych mężczyzny lub kobiety, co później przekłada się na nieprawidłową budowę i rozwój zarodka, w tym wypadku prawdopodobieństwo wystąpienia wad wzrasta wraz z wiekiem kobiety;
• przyczyny hormonalnych, jak sama nazwa wskazuje, związanych z niewłaściwym poziomem hormonów płciowych, ale nie tylko nich, gdyż znaczenie ma cała gospodarka hormonalna, czyli również to jak funkcjonuje tarczyca czy trzustka;
• przyczyny immunologicznych występujących wtedy gdy organizm reaguje na rozwijający się zarodek w sposób nieprawidłowy np. poprzez wytwarzanie przeciwciał przeciwko niemu czy przeciw łożysku;
• przyczyny metabolicznych, do których zalicza się schorzenia przewlekłe jak np. cukrzyca i zaburzenia wagi – otyłość, anoreksję i insulinooporość;
• przyczyny infekcyjne jak infekcje dróg rodnych, czy przewlekłe zapalenie endometrium, które odpowiadają za 15% wczesnych poronień oraz 66% przypadków poronień między 12, a 20 tygodniem ciąży. Przy planowaniu ciąży warto więc zadbać również o ten aspekt, bo para starająca się o potomstwo ma na to bardzo duży wpływ. 

Innym, częstym powodem, są choroby związane z zaburzeniami krzepnięcia krwi.

Jeśli chodzi o zaburzenia krzepnięcia to badania naukowe dotyczące nadkrzepliwości nie wykazały związku między dziedzicznymi trombofiliami, takimi jak mutacja Leiden genu czynnika V, mutacja 20210G>A genu protrombiny oraz wariant 677C>T genu reduktazy metylenotetrahydrofolianu (MTHFR) a poronieniami nawracającymi. Tak więc, diagnostykę trombofilii zaleca się tylko u pacjentek z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku powikłań zakrzepowo-zatorowych. U kobiet ze wskazaniami do diagnostyki trombofilii należy ocenić aktywność antytrombiny, stężenia białka C i S oraz przeprowadzić analizę molekularną w kierunku mutacji czynnika V Leiden i mutacji G20210A genu trombiny.

Co więcej, w badaniach, w których stosowano heparynę w celu zapobiegania poronieniom u obciążonych pacjentek, nie wykazano korzyści z takiego leczenia.

Natomiast nabyte trombofilie, czyli zespół antyfosfolipidowy, wykazują taki związek. Jeżeli pacjentka spełnia zarówno kliniczne, jak i laboratoryjne kryteria rozpoznawania zespołu antyfosfolipidowego, wykazano, że leczenie heparyną i kwasem acetylosalicylowym w okresie okołozapłodnieniowym zmniejsza częstość poronień i innych niepomyślnych wyników ciąży.

Temat samoistnego zakończenia ciąży przed upływem terminu jest bardzo złożony. Z tego powodu, jeżeli doświadczyłaś poronienia, warto abyś, wraz ze swoim partnerem, wykonała szczegółowe badania. Warto również, już na początku ciąży, być pod stałą opieką lekarza.

Nieprawidłowości genetyczne obserwuje się u >60% badanych próbek w przypadku poronienia w I trymestrze. Wykazano, że częstość występowania aneuploidii zwiększa się wraz z wiekiem matki.

Do przyczyn należą:

• zaburzenia krzepnięcia i hemostazy,
• choroby gruczołów dokrewnych np. jawna niedoczynność tarczycy,
• zespół policystycznych jajników,
• źle kontrolowana cukrzyca,
• zaburzenia fazy lutealnej,
• zaburzenia immunologiczne,
• nieprawidłowości w obrębie macicy,
• zakażenia
• oraz czynniki środowiskowe jak np. palenie papierosów czy otyłość.

Odporność a poronienia

W wielu badaniach próbowano określić rolę odporności matczynej i ojcowskiej w rozwoju ciąży i występowaniu nawracających poronień, jednak próby immunosupresji za pomocą steroidów lub immunoglobulin podawanych dożylnie nie spowodowały zwiększenia odsetka żywych urodzeń.

Wrodzone i nabyte wady anatomiczne macicy

Kolejnym ważnym aspektem do zbadania są wrodzone i nabyte anatomiczne wady macicy, które są odpowiedzialne za nawracające poronienia w około 10-50% przypadków i mimo braku dużych randomizowanych badań interwencyjnych potwierdzających skuteczność korekcyjnych operacji histeroskopowych skłaniamy się ku wykonywaniu resekcji przegród macicznych, mięśniaków podśluzówkowych i polipów endometrialnych oraz wycinaniu zrostów wewnątrzmacicznych.

Tak więc istnieje wiele potencjalnych przyczyn wymagających wykluczenia.

Psychiczne skutki poronienia

Niezależnie od tego, ile czasu minęło od utraty dziecka, Twój smutek, żal czy szereg innych emocji są czymś naturalnym w tej sytuacji. Nie bój się więc prosić o pomoc i daj sobie pomóc, bo psychiczne konsekwencje poronień mogą być poważne i długotrwałe. Nie oznacza to jednak, że gdy dochodzi do poronienia musisz zrezygnować z żałoby. Daj sobie czas by opłakać stracone życie i by dojść do siebie. Niestety mało mówi się na temat psychicznych aspektów i gdzie szukać pomocy, co nie ułatwia odnalezienie się w całej sytuacji.

Z badań i statystyk wynika, że:

• U 29% pacjentek po poronieniu może wystąpić zespół stresu pourazowego, który może objawiać się m. in. niepokojem, natrętnymi myślami, bezsennością i koszmarami, czy izolowaniem się od innych.
• U 24% pacjentek mogą wystąpić stany lękowe.
• U 11% pacjentek po poronieniu może rozwinąć się depresja o różnym nasileniu, która może objawiać się m. in. zaburzeniami apetytu, gniewem, poczuciem bezsilności, dezorientacją czy brakiem chęci do działania.

Patrząc na te liczby nasuwa się prosty wniosek - nie mniej od przygotowania do ciąży i przeciwdziałania poronieniom, ważna jest opieka medyczna i psychologiczna w tej trudnej sytuacji okołoporodowej.

Pamiętaj, że twój partner również stracił dziecko, więc tak jak i ty, on też może ciężko przeżywać całą sytuację. Chociaż większość mężczyzn mniej otwarcie wyraża swoje uczucia, twój partner także może czuć się podobnie jak ty. Nie bój się rozmawiać. Powinniście wspólnie rozmawiać o tej trudnej sytuacji, która Was spotkała i  razem udać się po profesjonalną pomoc do specjalisty.

Pamiętaj, nie jesteś sama

Poronienie to bardzo traumatyczne przeżycie, niezależnie od tego, czy jest ono pierwsze czy kolejne, czy ma się już dzieci czy jeszcze nie. Często kobieta czuje się samotna i niezrozumiana, nawet gdy ma kochającego i wspierającego partnera. Jednak statystyki pokazują, że nawet 23 miliony kobiet na świecie w ciągu roku cierpi w wyniku poronienia. Jeśli więc i Ty tego doświadczyłaś – pamiętaj, nie jesteś sama!

Najważniejsze, aby w tym wyjątkowo trudnym czasie zadbać o swój komfort psychiczny i zdrowie! Niezwykle istotne jest, aby poronienie odbyło się pod okiem lekarza. Specjalista oceni poprzez badania, czy macica całkowicie się oczyściła, a także zaleci dalsze postępowanie i poinformuje o czasie, po którym będziesz mogła przystąpić do kolejnych starań o potomstwo. Przede wszystkim jednak daj sobie czas, na powrót do pełni sił.

Wyzwanie zarówno dla par, jak i dla lekarzy

Wielokrotna utrata ciąży jest stresującym rozpoznaniem dla par, a w około 50% przypadków nie udaje się znaleźć przyczyny tego stanu. Dostępnych jest niewiele interwencji, których wartość została potwierdzona w badaniach naukowych. Współwystępowanie tych wszystkich czynników powoduje, że problem ten jest wciąż wyzwaniem dla lekarzy.

Współautor  lek. Estera Kłosowicz, specjalista ginekologii i położnictwa