Porady/artykuły
powrót
Ocena i wybór oocytów do zabiegu in vitro – cykl LABORATORIUM OD KUCHNI 2/6
|| ARTYKUŁ numer 2 z cyklu ||
Przedstawiamy Państwu cykl artykułów o nazwie LABORATORIUM OD KUCHNI. Zdajemy sobie sprawę, że podczas spotkania z naszymi lekarzami i embriologami, przekazywane jest Państwu sporo ważnych informacji na temat przebiegu zapłodnienia in vitro. Każda wizyta to także stres – czy wszystko się powiedzie? Co powie lekarz? Czy wszystko zapamiętam? Takich pytań jest wiele…
Zespół Medyczny Centrum Leczenia Niepłodności PARENS przygotował dla Państwa cykl 6 artykułów, dzięki którym będą mogli Państwo przypomnieć sobie ważne informacje, które zostały przekazane Państwu podczas wizyty w PARENS. Mogą Państwo spokojnie przeczytać je w domowym zaciszu, a gdy pojawią się dodatkowe pytania, zawsze mogą je Państwo zadać podczas kolejnego spotkania z naszymi specjalistami.
Zespół Medyczny Centrum Leczenia Niepłodności PARENS
Po punkcji, komórki jajowe są otoczone tzw. wieńcem promienistym (cumulus) utworzonym przez komórki ziarniste. Sama komórka jajowa jest więc niezbyt dobrze widoczna. Kompleksy cumulus-oocyte mogą zostać ocenione wg standardów Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii w formie:
- COC-1 – cumulus dobrej jakości, komórki wieńca promienistego rozłożone regularnie, dobrze wykształcone
- COC-0 – cumulus nieprawidłowej jakości
Zdjęcie 1 – COC – cumulus, czyli komórka jajowa otoczona wieńcem komórek ziarnistych
- Z dużym prawdopodobieństwem, komórki otoczone dobrej jakości wieńcem promienistym, są dojrzałe. To jednak okaże się dopiero po denudacji, czyli oczyszczeniu oocytu z otaczających go komórek ziarnistych.
- Około 3-5 godzin od pobrania komórek, powinno nastąpić zapłodnienie ICSI. Tuż przed zapłodnieniem, embriolog ocenia wszystkie komórki i wybiera te, które są najlepszej jakości. W wyborze, kieruje się następującymi kryteriami:
A: Ocena dojrzałości komórek jajowych
- Komórki zdegenerowane – komórki martwe, ze znacznymi nieprawidłowościami budowy morfologicznej. Są odrzucane i nie podlegają dalszej procedurze zapłodnienia.
- Komórki niedojrzałe (germinal vesicle GV) – w stadium pęcherzyka zarodkowego – to obecna wewnątrz oocytu struktura, świadcząca o zatrzymaniu mejozy (podziału komórki) na etapie profazy I i niedojrzałości oocytu. Takie oocyty nie mogą zostać wykorzystane do procedury in vitro i są odrzucane.
- Komórki prawie dojrzałe MI (metafaza I) – nie mają widocznego ciałka kierunkowego, ale zaniknął już pęcherzyk zarodkowy. Czasami można w nich zaobserwować obecne wrzeciono podziałowe (zob. ocena wrzeciona podziałowego B), co sugeruje, że oocyt niedługo podzieli się i stanie się dojrzały.
- Komórki dojrzałe MII (metafaza II) – komórki z obecnym pierwszym ciałkiem kierunkowym, które podlegają dalszej ocenie jakościowej i mogą zostać wybrane do procedury ICSI
Zdjęcie – Komórka jajowa zdegenerowana
Zdjęcie – Komórka jajowa w stadium GV
Zdjęcie – Komórka jajowa w stadium MI
Zdjęcie – Dojrzała komórka jajowa w stadium MII z widocznym ciałkiem kierunkowym
B: Ocena wrzeciona podziałowego komórki jajowej
Wrzeciono podziałowe to struktura wewnątrzkomórkowa zbudowana z tzw. mikrotubul. W czasie podziału komórkowego, prawidłowo uformowane wrzeciono umożliwia rozejście materiału genetycznego (chromosomów) do komórek potomnych.
Jeśli jego budowa zostaje zaburzona (może to być spowodowane np. wiekiem pacjentki, mutacjami genetycznymi, wpływem środowiska i wieloma innymi czynnikami), materiał genetyczny może zostać podzielony nieprawidłowo. Aby temu zapobiec, standardowo, u wszystkich pacjentów, kontrolujemy jakość wrzeciona podziałowego w oocytach za pomocą światła spolaryzowanego w mikroskopie. Jest to bezpieczna dla komórek metoda wizualizacji wrzeciona.
- N – Normal – prawidłowo zbudowane wrzeciono podziałowe w kształcie beczułki
- D – Dysmorphic – dysmorficzne wrzeciono o nieregularnych granicach
- TF – Telophase – wrzeciono uchwycone w momencie podziału komórki jajowej (wyrzucenia ciałka kierunkowego), włókna wrzeciona łączą jeszcze obie komórki
- TL – Transluscent – niedostrzegalna struktura wrzeciona, widoczne przejaśnienie w miejscu wrzeciona
- B – No Visible Spindle – brak widocznego wrzeciona
Najlepsze jakościowo wrzeciono podziałowe zalicza się do grupy N – Normal oraz D – Dysmorphic. Dlatego też, jeśli pobrano więcej niż 6 oocytów, te zostaną wybrane przez embriologa w pierwszej kolejności.
Według danych naukowych (a także naszych wewnętrznych statystyk), dzięki wykorzystaniu tych oocytów, częściej powstają zarodki prawidłowe genetycznie. Oczywiście częściej, nie znaczy zawsze, a prawidłowe zarodki mogą powstać także po zapłodnieniu oocytów z pozostałych grup (TF, TL i B), chociaż szanse są nieco niższe.
Zdjęcie – Komórka jajowa z widocznym prawidłowym (N) wrzecionem podziałowym
C: Ocena morfologiczna komórek jajowych
Prawidłowy oocyt MII cechuje się gładkim, okrągłym kształtem, jasną i homogenną cytoplazmą oraz niewielką przestrzenią periwitelarną.
Schemat – Dojrzała komórka jajowa w stadium MII
Takie oocyty wybierane są w pierwszej kolejności. Ponadto, embriolog zwraca uwagę na obecność wakuol lub ziarnistości i dyski z siateczki cytoplazmatycznej (tzw. SER clusters), szerokość przestrzeni periwitelarnej, grubość osłonki przejrzystej, wielkość ciałka kierunkowego oraz kształt i wielkość samego oocytu. Olbrzymie oocyty o objętości prawie dwa razy większej niż normalnie, są od razu odrzucane ze względu na nieprawidłowy zestaw materiału genetycznego.
Zdjęcie – Komórka jajowa z dyskiem z siateczki cytoplazmatycznej (SER cluster)
Często otrzymujemy pytanie, co zrobić z nadmiarowymi oocytami – zamrozić, zniszczyć czy oddać do adopcji?
Zgodnie z ustawą o leczeniu niepłodności, u kobiet poniżej 35. roku życia, przy pierwszym i drugim podejściu do zabiegu, jeśli nie zaistnieją żadne dodatkowe okoliczności, do in vitro można wykorzystać maksymalnie 6 komórek jajowych. Jeśli jednak pobranych zostanie więcej oocytów – jakie mamy opcje?
- Po pierwsze, do zabiegu wybieramy te najlepsze jakościowo oocyty. Jeśli jakość pozostałych jest dużo gorsza, cechują się nieprawidłowościami morfologicznymi lub po prostu są niedojrzałe, zalecamy ich zniszczenie.
- Zdarza się jednak, że oocyty nadmiarowe są prawidłowe i nadają się do zamrożenia. Wówczas decyzja należy do pacjentów – komórki mogą zostać zamrożone na wypadek, jeśli procedura się nie powiedzie lub oddane do adopcji innym niepłodnym parom.
- Na uwadze należy jednak mieć to, że oocyty nieco gorzej znoszą proces witryfikacji (mrożenia), a więc ich przeżywalność po rozmrożeniu jest słabsza niż w przypadku zarodków.
<
